Wzrok dostarcza nam 80% informacji z otaczającego nas świata. Jest zmysłem, bez którego nasze funkcjonowanie byłoby znacznie utrudnione. Z tego powodu należy dbać o oczy i regularnie poddawać się badaniom wzroku. Poza regularnymi badaniami, warto zwracać uwagę na wszelkie pogorszenie jakości widzenia czy pojawiające się zmiany na oczach. Takie postępowanie pomoże zapobiec lub wcześnie wykryć choroby oczu.
Światowa organizacja zdrowia WHO wśród najczęstszych przyczyn zaburzeń lub utraty widzenia, poza wadami refrakcji, wskazuje zaćmę, retinopatię cukrzycową, jaskrę i zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD). Popularne, często występujące choroby oczu to zapalenie spojówek i zespół suchego oka. Do najgroźniejszych chorób oczu, mogących prowadzić do nieodwracalnej utraty wzroku, zaliczamy jaskrę, AMD czy odwarstwienie siatkówki.
Kilka z najczęstszych schorzeń oczu, których objawy warto znać
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD)
AMD (z ang. Age-related Macular Degeneration) to choroba narządu wzroku, w której dochodzi do uszkodzenia centralnej części siatkówki, czyli plamki. Powoduje to powstawanie ubytków w polu widzenia. Środek obrazu staje się niewyraźny, zniekształcony. Ta choroba oczu najczęściej występuje u osób po 50 roku życia. Poza wiekiem, do czynników ryzyka możemy zaliczyć: palenie papierosów, promieniowanie UV oraz ubogą dietę. Istnieje postać sucha i wysiękowa AMD.
Zaćma
Zaćma jest popularną chorobą oczu. Wiąże się ze zmętnieniem soczewki wewnątrzgałkowej, a przez to spadkiem ostrości widzenia, co utrudnia codzienne funkcjonowanie. Zaćma najczęściej dotyczy osób starszych, jednak może być także wrodzona albo pojawić się po operacji czy urazie oka. Nie da się skorygować jej okularami, leczenie zaćmy polega na operacyjnym usunięciu zmętniałej soczewki oka. Operacja usunięcia zaćmy jest jedną z najczęściej wykonywanych procedur chirurgicznych na świecie.
Jaskra
Jaskra to schorzenie oczu, które polega na postępującym uszkodzeniu nerwu wzrokowego. Choroba ta rozwija się, gdy płyn wypełniający przednią część oka nie może z niego prawidłowo odpływać, co powoduje wzrost ciśnienia w gałce ocznej. Podwyższone ciśnienie uszkadza nerw wzrokowego (łączący oko z mózgiem). Skutki tych zmian mogą być początkowo bezobjawowe, w kolejnych fazach mogą pojawić się ubytki w polu widzenia, aż do widzenia lunetowego. Nieleczona jaskra grozi utratą wzroku. Istnieje także jaskra normalnego ciśnienia oka. Wczesne wykrycie i podjęcie leczenia umożliwia spowolnienie postępu choroby przez zastosowanie farmakoterapii, zabiegu laserowego lub chirurgicznego.
Retinopatia cukrzycowa
To schorzenie oczu będące powikłaniem cukrzycy. Chory organizm = chore oczy. Brak wyrównania poziomu cukru we krwi uwidacznia się na dnie oka w postaci patologicznych zmian na siatkówce. Zmiany te mogą być widoczne jeszcze przed zdiagnozowaniem cukrzycy u pacjenta i są związane z uszkodzeniem naczyń siatkówki. Mogą powstawać nowe, nieprawidłowe naczynia, powodujące pogorszenie widzenia. Wyróżniamy nieproliferacyjną (mniej groźną) i proliferacyjną postać retinopatii cukrzycowej. Podstawowy sposób leczenia retinopatii to laseroterapia siatkówki.
Odwarstwienie siatkówki
Siatkówka to błona na dnie oka odpowiadająca za odbiór bodźców świetlnych i przekazywanie ich do mózgu za pomocą nerwu wzrokowego.Odwarstwienie siatkówki to groźne schorzenie oczu, polegające na odłączeniu się siatkówki od naczyniówki, co prowadzi do zaburzeń lub utraty widzenia. Wspomniane schorzenie może przebiegać bezobjawowo lub z występowaniem błysków, mroczków czy “zasłony przed okiem”. W przypadku pojawienia się takich dolegliwości, ważna jest szybka konsultacja z okulistą, aby zapobiec utracie wzroku.
Zespół suchego oka
W dzisiejszym cyfrowym świecie jest to bardzo popularne schorzenie oczu. Objawy choroby oczu określanej jako zespół suchego oka (ZSO) to uczucie suchości, piasku pod powieką, pieczenia oka, zaczerwienienie spojówek, a nawet nadmierne łzawienie oka. Leczenie ZSO jest złożone, zależne od przyczyny i stanu zaawansowania choroby. Do działań profilaktycznych możemy zaliczyć higienę pracy wzrokowej (np. przerwy w czasie długotrwałej pracy przed monitorem), pamiętanie o mruganiu, odpowiednie nawodnienie organizmu czy stosowanie kropli nawilżających powierzchnię oka.
Zapalenie spojówek
Ta popularna choroba oczu jest często diagnozowana. Towarzyszą jej zmiany na oku takie jak przekrwienie spojówki. Poza silnym zaczerwienieniem, oczy swędzą i pieką, pojawia się wodnista lub kleista wydzielina sklejająca rzęsy. Zapalenie to zazwyczaj ustępuje w ciągu kilku tygodni. Zapalenie spojówek może mieć podłoże bakteryjne, wirusowe lub alergiczne. Zależnie od przyczyny leczenie obejmuje higienę brzegów powiek i farmakoterapię.
Zapalenie brzegów powiek
Zapalenie brzegów powiek to schorzenie oczu objawiające się swędzeniem, spuchnięciem i zaczerwienieniem powiek. Na rzęsach mogą pojawić się łuski. Związane jest z występowaniem stanu zapalnego, do którego powstania mogą się przyczynić różne czynniki. Zapalenie brzegów powiek może być wywołane przez bakterie (gronkowiec złocisty) czy pasożyty (nużeniec). Leczenie tej choroby oczu obejmuje przede wszystkim farmakoterapię i higienę brzegów powiek.
Stożek rogówki
Postępująca choroba oczu polegająca na ścieńczeniu rogówki (przedniej, przezroczystej części oka) i zmianie jej kształtu na stożkowaty, wypukły. Stożkowaty kształt w inny sposób załamuje światło wnikające do oka, powodując postępującą krótkowzroczność oraz problemy związane ze zniekształconym lub rozmytym obrazem. Objawem choroby oczu są też trudności w doborze korekcji okularowej oraz zmieniający się astygmatyzm. Stożek rogówki może wystąpić w jednym lub obu oczach. Często zaczyna się u nastolatków lub młodych dorosłych (przed 25 rokiem życia). Przyczyną występowania stożka rogówki są prawdopodobnie predyspozycje genetyczne. Aby zatrzymać postęp choroby wykonuje się zabieg cross-linking.
W przypadku wystąpienia któregokolwiek z opisanych powyżej objawów chorób oczu należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem okulistą. Wczesne wykrycie najgroźniejszych chorób oczu (np. jaskry, retinopatii cukrzycowej) i podjęcie leczenia może uratować nas przed ślepotą. Chore oczy nie zawsze dają o sobie znać, czasem choroba narządu wzroku rozwija się bezobjawowo. Dlatego najważniejszym elementem profilaktyki schorzeń oczu są regularne badania wzroku.
Warto pamiętać, że jest wiele sposobów na to, jak dbać o wzrok i zapobiec lub spowolnić rozwój chorób oczu. Należą do nich zdrowy styl życia (m.in. unikanie używek) i prawidłowe odżywianie. Dieta dobra dla oczu jest przede wszystkim różnorodna. Istotną kwestią jest także odpowiednie nawodnienie. Ważnym elementem dbania o oczy jest ich ochrona przed urazami czy promieniowaniem UV. Warto podjąć różnorodne działania, aby zachować dobre widzenie przez całe życie.
Bibliografia:
1. World Health Organization, Blindness and vision impairment https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/blindness-and-visual-impairment [dostęp 28.03.24r.]
2. https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-and-vision-conditions?sso=y [dostęp 28.03.24r.]
3. https://www.cdc.gov/visionhealth/basics/ced/index.html [dostęp 28.03.24r.]
