Wzrok jest zmysłem, który dostarcza około 80% informacji z otaczającego nas świata. Korzystamy z niego nieprzerwanie przez cały dzień. Jednak czy zastanawiałeś się kiedyś nad budową ludzkiego oka? Poznaj podstawy anatomii oka i funkcjonowania narządu wzroku.
Budowa i funkcjonowanie narządu wzroku
Budowa oka ludzkiego, a właściwie narządu wzroku obejmuje gałkę oczną, aparat ochronny oka i mięśnie okoruchowe, umożliwiające ruchy oka i patrzenie w różnych kierunkach.
Gałka oczna ma w przybliżeniu kształt kuli, znajduje się w oczodole i składa się z wielu struktur. Anatomia oka jest niezwykle złożona. Najbardziej znane części oka to rogówka oka, tęczówka, twardówka, siatkówka i soczewka oka.
Budowa oka - aparat ochronny
Narządy dodatkowe znajdujące się w pobliżu gałki ocznej, czyli powieki, rzęsy i narząd łzowy tworzą tzw. aparat ochronny oka. Budowa narządu wzroku i wyposażenie go w dodatkowe elementy zapewnia ochronę wewnętrznych części oka. Rzęsy wychwytują pyłki i drobne zanieczyszczenia. Powieka chroni twardówkę i rogówkę oka przed urazami mechanicznymi. Powieki zawierają także gruczoły produkujące lipidową warstwę łez i rozprowadza łzy po rogówce oka. Gruczoł łzowy to miejsce, w którym powstają łzy, które pełnią funkcję nawilżającą, oczyszczającą, ochronną.
Budowa gałki ocznej
W budowie oka warto zwrócić uwagę na twardówkę. Twardówka to najbardziej zewnętrzna warstwa otaczająca oko. Budowa twardówki zapewnia gałce ocznej ochronę i nadaje jej kształt.
Z przodu oka, znajduje się tęczówka - kolorowa obwódka na środku której znajduje się źrenica. Obszar ten pokryty jest przezroczystą rogówką oka. Rogówka oka jest elementem optycznym załamującym promienie świetlne i ma moc ok. 42 dioptrii. Jest ona silnie unerwiona, dlatego nawet delikatne dotknięcie rogówki oka, wywołuje silny ból i odruch zamykania powiek. Czarna plamka na środku tęczówki, to źrenica. Jest to otwór zapewniający dostęp światła do gałki ocznej. Źrenica jest szeroka w ciemnym oświetleniu i wąska w jasnym oświetleniu. Regulacja dopływu światła do gałki ocznej jest możliwa dzięki mięśniom źrenicy, znajdującym się w obrębie tęczówki.
Kolejną warstwą pod twardówką jest naczyniówka, zapewniająca strukturom oka odżywianie oraz zaopatrywanie w tlen. Najbardziej wewnętrzną warstwą w budowie oka jest siatkówka oka składająca się z części wzrokowej oraz części nieodbierającej wrażeń wzrokowych. Siatkówka ma wiele warstw. Jedną z nich jest nabłonek barwnikowy. W jego bezpośrednim sąsiedztwie mieszczą się światłoczułe czopki i pręciki oraz liczne komórki nerwowe, które integrują wstępnie bodźce wzrokowe. Czopki są odpowiedzialne za widzenie w świetle dziennym i zdolność widzenia barw. Występują one głównie w części środkowej siatkówki, nazywanej plamką. Centrum plamki zajmuje dołek środkowy, a jego najbardziej centralnym miejscem jest dołeczek. Plamka, a szczególnie dołeczek, to zatem najważniejsza część siatkówki odpowiedzialna za wyraźne, kolorowe, kontrastowe widzenie. Na obwodzie siatkówki rozmieszczone są głównie pręciki, które umożliwiają widzenie w słabym oświetleniu, widzenie o zmierzchu, jak również pozwalają zauważyć ruch przedmiotów.
Ważnym elementem budowy gałki ocznej jest soczewka oka biorąca udział w skupianiu promieni świetlnych na siatkówce. Budowa oka ludzkiego uwzględnia potrzebę wyraźnego widzenia przedmiotów w różnych odległościach od oka. Soczewka ma zdolność zmiany swego kształtu, dzięki czemu może zmniejszać lub zwiększać swoją moc optyczną. Mechanizm ten nazywany jest akomodacją. Umożliwia on ostre widzenie przedmiotów znajdujących się w różnej odległości od oka. Gałka oczna wewnątrz wypełniona jest ciałem szklistym.
W jaki sposób widzimy?
Światło odbite od obserwowanych przedmiotów przechodzi przez rogówkę oka, następnie przez źrenicę, przechodzi przez soczewkę, która podobnie jak rogówka, załamuje promienie świetlne, a one padają na siatkówkę. - tam powstaje odwrócony, pomniejszony obraz. Kiedy światło dociera do tylnej części oka, przemieszcza się wzdłuż wiązki nerwów znajdujących się w siatkówce. Otrzymane obrazy są następnie przekazywane do mózgu za pośrednictwem nerwów wzrokowych. Przetwarzając te informacje mózg ponownie odwraca obraz, tak żebyśmy nie widzieli świata do góry nogami.
Budowa oka - ciekawostki
- gałka oczna waży ok. 7 gramów i ma średnicę ok. 24 milimetry
- kolor tęczówki oka zależy od ilości pigmentu, jest to cecha uwarunkowana genetycznie
- zdarza się, że tęczówki oczu danej osoby różnią się kolorem, mówi się wtedy o heterochromii
- na siatkówce występują miliony pręcików i czopków (ok. 120 mln pręcików i 6 mln czopków)
- zaburzenie funkcjonowania czopków w siatkówce oka odpowiada za upośledzenie widzenia barwnego, np. daltonizm
Już wiesz, jak działa narząd wzroku i znasz budowę ludzkiego oka. To dobry moment, żeby zastanowić się, czy doceniasz zmysł wzroku i odpowiednio o niego dbasz. Pamiętaj o regularnych badaniach wzroku i noszeniu okularów wyposażonych w odpowiednie soczewki okularowe. Ważna jest także ochrona oczu przed promieniowaniem ultrafioletowym i urazami mechanicznymi. Kluczowa jest także różnorodna dieta, odpowiednie nawodnienie i prowadzenie zdrowego stylu życia. Te proste porady, mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowego widzenia przez długi czas.
