Wzrok człowieka to jeden z najważniejszych zmysłów, umożliwia nam odbieranie świata w pełnej jego złożoności. Na przestrzeni życia nasz układ wzrokowy przechodzi różnorodne zmiany, dostosowując się do potrzeb organizmu i wyzwań środowiskowych.
Dlaczego niektóre dzieci potrzebują okularów już w wieku przedszkolnym? Co sprawia, że w okolicach czterdziestki pojawiają się problemy ze wzrokiem? Jak poprawić wzrok po 50. roku życia i zapobiec pogłębianiu się problemów wzrokowych?
Przyjrzyjmy się najczęstszym problemom wzrokowym w poszczególnych grupach wiekowych, ich przyczynom i sposobom korekcji za pomocą nowoczesnych soczewek okularowych.
Dowiedz się, jak dbać o wzrok na różnych etapach życia
Potrzeby wzrokowe niemowlęcia
Pierwszy miesiąc życia to czas, w którym pojawia się zdolność skupiania wzroku na najbliższych osobach. Od 2 do 12 m-ca życia intensywnie kształtuje się widzenie obuoczne, pojawia się wodzenie i próby koordynacji oko – ręka. Z czasem pojawia się konwergencja, a kontrola ruchów oczu staje się lepsza. Rozwija się widzenie barwne i stereopsja.
Do konsultacji z okulistą powinno Cię skłonić m.in.[1]:
- Mrużenie oczu, silne zaciskanie powiek.
- Brak kontaktu wzrokowego, opóźnione reakcje na pokazywane zabawki.
- Reagowania tylko na bodźce prezentowane z boku twarzy – nie na wprost.
- „Uciekanie” oka, mimowolne drżenia gałek ocznych.
- Przekrzywianie główki[2]
Rozwój wzroku w okresie od 1 do 5 r.ż.
To czas intensywnego rozwoju procesów wzrokowych, dzieci zaczynają interesować się książkami, rysowaniem i prostymi zabawami konstrukcyjnymi. Rozpoznają kolory, kształty figur geometrycznych. Większość funkcji wzrokowych zazwyczaj jest już zbliżona do tych, które osiągamy w wieku dorosłym.
Do konsultacji z okulistą powinno Cię skłonić m.in.:
- Brak zainteresowania zabawami w bliskich odległościach.
- Zgłaszane przez dziecko zamazywanie się obrazu lub podwójne widzenie.
- Bóle głowy, pieczenie i swędzenie oczu (częste pocieranie oczu).
- Męczliwość i niechęć do wykonywania zadań w bliskich odległościach.
- Występowanie wady wzroku u rodziców,[3] zez u dziecka lub w historii choroby rodziców.[4]
Okres od 6 do 18 r.ż.
Rozwijają się zdolności wzrokowe potrzebne do nauki czytania i pisania. Wady refrakcji, które były wcześniej niewidoczne, mogą ujawnić się na tym etapie. Obserwuj zachowanie dziecka w trakcie czytania, pisania czy rozwiązywania zadań. Młodsze dziecko samo może nie zakomunikować pogorszenia wzroku. Zwłaszcza na początkowym etapie rozwijania się wady wzroku lub gdy występuje pogorszenie wzroku w jednym oku. Jest to czas dalszego intensywnego rozwoju i stabilizacji funkcji układu wzrokowego.[5]
Najczęstsze problemy wzrokowe:
- Nadwzroczność fizjologiczna: zwykle ustępuje samoistnie do ok. 10-12 roku życia.[6]
- Niedowidzenie: Wymaga szybkiej interwencji, by zapewnić prawidłowy rozwój widzenia.
- Krótkowzroczność: W tej grupie wiekowej jest to najczęstsza wada wzroku. Może pojawić się u dzieci, które spędzają dużo czasu w pomieszczeniach, zbyt mało korzystając z naturalnego światła. Nagłe pogorszenie wzroku może świadczyć o jej postępującym nasileniu.
- Cyfrowe zmęczenie wzroku: Długotrwałe korzystanie z urządzeń elektronicznych może prowadzić do suchości, pieczenia oczu i bólów głowy.
Jak dobrać soczewki okularowe dla dzieci i młodzieży?
Ważne, aby szkła okularowe:
- Były lekkie, wytrzymałe na uderzenia i zarysowania.
- Posiadały odpowiednie powłoki antyrefleksyjne, np. z filtrem blokującym nadmierną ilość światła niebieskiego.
- Ważna jest ochrona przed promieniowaniem UV. Szkła fotochromowe ochronią wzrok dziecka podczas zabawy na świeżym powietrzu.
Pojawiająca się w tym okresie krótkowzroczność powinna zostać poddana kontroli progresji poprzez zastosowanie dopasowanych do dziecka metod spowalniania progresji wady, np. soczewek okularowych z technologią D.I.M.S..[7]
„Krótkowzroczność na świecie obecnie osiąga rozmiary epidemii – dotkniętych jest nią już 1,6 mld ludzi(…) Pojawia się ona u dzieci, najczęściej w wieku wczesnoszkolnym i może rozwijać się do końca okresu wzrostu, czyli nawet do 25 roku życia.”[8]
Zabawa na dworze - dla zdrowego wzroku
Spędzanie większej ilości czasu na świeżym powietrzu może zmniejszyć ryzyko rozwoju krótkowzroczności u dzieci.[9] Dzieci, które codziennie przebywały na dworze dodatkowe 40 minut, miały mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia krótkowzroczności. Natomiast dzieci spędzające więcej czasu w pomieszczeniach (na przykład czytając lub korzystając z urządzeń elektronicznych) były bardziej narażone na rozwój krótkowzroczności.[10]
Wzrok od 19. do 40. roku życia
W tym okresie wzrok jest zwykle najbardziej stabilny, jednak wiele osób doświadcza problemów wynikających z nadmiernego obciążenia oczu w pracy, podczas studiów czy codziennego korzystania z urządzeń cyfrowych.
Najczęstsze problemy wzrokowe:
- Cyfrowe zmęczenie wzroku: Wynika z pracy przy komputerze, czytania i korzystaniaze smartfonów. Dowiedz się jak ćwiczyć wzrok, by zmniejszyć efekt przeciążenia.
- Nagłe pogorszenie wzroku: Może być objawem przeciążenia oczu, ale także pierwszym sygnałem poważniejszych problemów, wymaga konsultacji u specjalisty.
- Pierwsze problemy z ostrością wzroku do bliży: mogą utrudniać komfortową pracę w bliskich odległościach.
Jak dbać o zdrowie oczu w tym okresie:[11]
- Chroń oczy przed nadmiernym wpływem światła niebieskiego: Długotrwała i intensywna ekspozycja na te fale może stopniowo uszkadzać siatkówkę. Warto korzystać z powłok blokujących nadmiar światła niebieskiego np. Hi-Vision LongLife BlueControl firmy Hoya oferuje ochronę przed nadmiarem niebieskiego światła .
- Chroń oczy przed słońcem: Promieniowanie UV emitowane przez słońce może w dłuższej perspektywie powodować uszkodzenia oczu.[12] Używaj produktów do ochrony przeciwsłonecznej m.in. okularów przeciwsłonecznych czy z soczewkami fotochromowymi, jak np. światłoczułe soczewki z rodziny SENSITY.
- Chroń oczy przed nadmiernym wysiłkiem: wypróbuj relaksujące ćwiczenia - joga oczu.
- Stosuj zalecone rozwiązania do pracy w bliskich odległościach: zwłaszcza jeśli wymagasz komfortu podczas długotrwałej pracy wzrokowej.
Wzrok od 40 do 60. roku życia
W tym wieku wiele osób odczuwa już oznaki postępującej prezbiopii, czyli trudności z widzeniem z bliska. Jest to naturalny proces wynikający z utraty elastyczności soczewki oka.[13]
Najczęstsze problemy wzrokowe:
- Prezbiopia: Wymaga zastosowania okularów do czytania lub okularów progresywnych. Soczewki progresywne są idealnym rozwiązaniem, umożliwiając ostre widzenie na różne odległości.
Jeśli spędzasz wiele godzin, pracując w bliskich odległościach, warto skorzystać z soczewek do bliskich i pośrednich odległości.
- Nadwrażliwość na światło: Okulary fotochromowe z powłoką antyrefleksyjną ochronią układ wzrokowy i zmniejszą dyskomfort oczu.
- Pogorszenie wzroku z powodu chorób ogólnoustrojowych: W tym okresie mogą być związane z nadciśnieniem, cukrzycą czy innymi chorobami.
- Zaćma: Rozwija się najczęściej po 50. roku życia i powodować stopniowe pogorszenie ostrości wzroku. Przyczyną braku poprawy ostrości wzroku pomimo noszenia okularów, może być utrata przezierności soczewki oka występująca w zaćmie.
Wzrok po 60. roku życia
Po 60. roku życia wzrok wymaga szczególnej troski. W tym wieku mogą pojawiać się zmiany degeneracyjne, które mogą prowadzić do pogorszenia ostrości wzroku.
Najczęstsze problemy wzrokowe:
- Prezbiopia: Dla komfortu i dobrej ostrości wzroku oko prezbiopa wymaga stosowania okularów progresywnych lub innych rozwiązań wieloogniskowych.
- Zaćma: W podeszłym wieku pojawia się znacznie częściej, wymaga leczenia chirurgicznego.
- Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD): Choroba związana z wiekiem, która wpływa na centralne widzenie i wymaga opieki okulistycznej. Możliwe jest dopasowanie pomocy optycznych, które poprawią widzenie. Jednak zaawansowany proces chorobowy może uniemożliwić uzyskanie pełnej ostrości wzroku.[14]
Jak dbać o wzrok w starszym wieku?
Okulary z reguły są już niezbędne, aby zapewnić komfort widzenia. Warto regularnie wykonywać badanie kontrolne u optometrysty i okulisty, aby w porę wykryć pogorszenie wzroku. Przyczyny mogą zostać szybko zdiagnozowane dzięki nowoczesnym urządzeniom oraz doświadczeniu specjalistów. A w salonie optycznym zostanie dopasowane optymalne rozwiązanie dla indywidualnych potrzeb.
Podsumowanie
Wzrok zmienia się dynamicznie w ciągu życia, a każda grupa wiekowa ma swoje specyficzne potrzeby, które można skutecznie zaspokoić odpowiednio dobranymi soczewkami okularowymi.
Regularne badania wzroku są kluczowe, aby wcześnie wykrywać wady i choroby oraz zapobiegać ich pogłębianiu. Dbanie o wzrok to nie tylko wybór odpowiednich okularów, ale także zdrowy styl życia, profilaktyka i ćwiczenia, które wspierają kondycję oczu.
Niezależnie od wieku, odpowiednia korekcja wzroku znacząco wpływa na komfort życia i pozwala cieszyć się pełnią widzenia przez wiele lat.
Bibliografia:
[1] https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/child-eye-problems-parents-should-never-ignore - dostęp 22.11.2024
[2] https://www.leczeniezeza.pl/slownik/wyrownawcze_ustawienie_glowy.html - dostęp 21.11.2024
[3] https://disorders.eyes.arizona.edu/for-patients/handout-list/m?keys=&page=2, Hereditary Ocular Disease - dostęp 22.11.2024
[4] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10634557/ - dostęp 22.11.2024
[5] https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-health-for-life/school-aged-vision?sso=y - dostęp 21.11.2024
[6] https://www.iapb.org/blog/hyperopia-a-catalyst-to-school-dropouts-can-we-do-better/ - dostęp 24.11.2024
[7] https://www.reviewofoptometry.com/article/dims-glasses-effective-at-slowing-childhood-myopia - dostęp 22.11.2024
[8] https://miopia.pl/krotkowzrocznosc/ - dostęp 22.11.2024
[9] https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/children-vision-development - dostęp 21.11.2024
[10] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9139974/ - dostęp 22.11.2024
[11] https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-health-for-life/adult-vision-19-to-40-years-of-age?sso=y - dostęp 21.11.2024
[12] Przegląd Okulistyczny - Wpływ promieniowania ultarfioletowego na oczy i otaczającą ją skórę - prof. zw. dr hab. n. med. Krystyna Czechowicz-Janicka,
Dr n. biol. Robert Grabowski, Prof. dr hab. n. med. Janusz Czajkowski
[13] https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/presbyopia - dostęp 22.11.2024
[14] https://www.reviewofoptometry.com/article/evaluating-visual-quality-in-amd - dostęp 22.11.2024
