Zaćma to choroba oczu charakterystyczna dla seniorów. Wraz z jej nasilonym rozwojem dochodzi do zmętnienia soczewki oka. Zaniedbanie objawów zaćmy może prowadzić do nieuleczalnej ślepoty. W związku z faktem, iż polskie społeczeństwo się starzeje, schorzenia właśnie takie jak zaćma stają się co raz większym wyzwaniem społecznym. Na czym polega zaćma? Jak się objawia i jak się ją leczy? Czy można zapobiec poważnym powikłaniom związanym z występowaniem zaćmy?
Na czym polega zaćma?
Zaćma, nazywana również kataraktą, to schorzenie polegające na zmętnieniu soczewki oka. Jak wskazują eksperci z WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) jest to najczęstsza przyczyna zaburzeń widzenia i ślepoty na świecie. Nawet co 2. osoba z regionu basenu morza śródziemnego straciła wzrok właśnie w wyniku powikłań związanych z nieleczoną zaćmą. W zależności od badanej populacji choroba ta dotyczy od 40 do 60% osób po 70 roku życia.
Katarakta najczęściej rozpoczyna się u osób po 60 roku życia i jest związana z postępującym procesem starzenia się. Nieco rzadziej może występować u dzieci i jest schorzeniem wrodzonym. Ponadto zaćma może rozwinąć się w wyniku urazu oka, stanu zapalnego, przewlekłego przyjmowania leków sterydowych, napromieniowania czy nieprawidłowo leczonej cukrzycy.
Rodzaje zaćmy
Jak wskazują naukowcy, zaćma może rozwinąć się tak naprawdę w każdym wieku, stąd wyróżnia się zaćmę wrodzoną, młodzieńczą i starczą. Potencjalne przyczyny zaćmy, a zarazem taże i jej rodzaje, to między innymi:
- predyspozycja genetyczna,
- nieprawidłowy stan zdrowia (np. cukrzyca zwiększa ryzyko zaćmy),
- przewlekłe przyjmowanie leków (np. leki sterydowe),
- przebyte operacje w zakresie okolic oka,
- nieprawidłowe leczenie lub zaniedbanie innych chorób oczu (np. jaskry) czy wad wzroku (krótkowzroczność) etc.
Zaćma wrodzona to taki rodzaj zaćmy, który jest diagnozowany u niemowląt. Schorzenie to przekazywane jest najczęściej z pokolenia na pokolenie, jako że jest dziedziczone genetycznie. Objawy zaćmy wrodzonej to zaburzenia widzenia i upośledzenie widzenia już od pierwszych dni życia. Występowanie tego rodzaju katarakty wymaga szybkiej interwencji chirurgicznej. Rzadziej zaćma wrodzona jest konsekwencją komplikacji w czasie ciąży lub porodu.
Następnie w trakcie trwania życia różne komplikacje takie jak uraz czy powikłania operacji okulistycznych mogą przyczynić się do wystąpienia zaćmy. Warto wiedzieć, że także wysoka krótkowzroczność, jeśli jest zaniedbywana, może przyczynić się do występowania zaćmy. Z tego względu chcąc uniknąć katarakty, należy przestrzegać zaleceń lekarza i np. nosić odpowiednie okulary korekcyjne. Jeśli zaburzenia widzenia towarzyszą nam zarówno przy obserwowaniu obiektów z bliska, jak i daleka, warto rozważyć zakupienie specjalnie do tego przystosowanych okularów do bliży i dali. Jak działają okulary progresywne?
Mianowicie, są to okulary ze specjalnie opracowanymi soczewkami, w których znajdują się obszary o różnej mocy, zarówno takie które zapewniają wyraźne widzenie obiektów znajdujących się blisko, na odległościach pośrednich, a także z daleka.
Jak objawia się zaćma?
Podstawowe objawy zaćmy to zaburzenia widzenia utrudniające codzienne funkcjonowanie, pracę zawodową czy życie społeczne. Początkowo chorzy zauważają osłabienie ostrości wzroku, a nieleczona zaćma prowadzi do co raz bardziej nasilonego mętnienia soczewki oka.
Jako że rozwój katarakty jest procesem powolnym i długotrwałym, to osoby z tych schorzeniem początkowo mogą nie zauważać osłabienia widzenia. To co charakterystyczne w przypadku zaćmy to fakt, że do osłabienie widzenia najczęściej dochodzi w podeszłym wieku a pogorszenia wzroku nie można poprawić nawet dobrze dobranymi okularami korekcyjnymi. Ponadto pacjenci niekiedy odczuwają większą wrażliwość na światło czy zaburzenie widzenia kontrastów.
Leczenie zaćmy w XXI wieku
Z uwagi na stosunkowo wysoką częstotliwość występowania zaćmy, istnieje już wiele technik jej usuwania. W przypadku tego zaburzenia widzenia najczęściej stosowaną metodą terapii jest leczenie chirurgiczne. Mianowicie uważa się, że zabiegi operacyjne są jedyną skuteczną metodę leczenia zaćmy. Szczęśliwie od 2019 roku w Polsce operacja usuwania zaćmy jest finansowana ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. W konsekwencji oznacza to, że zabiegi te są wykonywane bez limitów. Operacja usunięcia zaćmy jest jedną z najczęściej wykonywanych procedur chirurgicznych na świecie, dzięki czemu w dzisiejszych czasach jest to zabieg mający bardzo wysoki odsetek powodzenia.
Warto jednak pamiętać, że zaćma stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia. Zaniedbanie lub nieleczenie katarakty może prowadzić do całkowitej ślepoty. Jednocześnie, mimo iż nie znamy sposobów na całkowite zapobieganie zaćmie, to z pewnością wskazane jest prowadzenie zdrowego stylu życia. Chcąc uniknąć poważnych chorób wzroku ogółem należy stosować zdrową, bogatą w świeże warzywa i owoce dietę. Należy unikać palenia papierosów czy nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne. Dla dobra oczu wskazane jest także przestrzeganie zaleceń okulistycznych, czyli wykonywanie regularnych przerw podczas pracy z bliska, noszenie okularów korekcyjnych czy unikanie spędzania nadmiernej ilości czasu przed ekranem komputera, telefonu czy telewizora.
Podsumowując, zaćma określana również mianem katarakty to schorzenie przewlekłe rozwijające się najczęściej u osób po 60 roku życia. Początkowo objawy zaćmy mogą być ignorowane przez chorych, gdyż proces pogorszenia widzenia jest powolny i długotrwały. Po raz kolejny wskazuje to jak istotne jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych u okulisty. Obecnie najczęściej stosowaną metodą leczenia zaćmy są operacje okulistyczne, które charakteryzują się stosunkowo wysokim poziomem bezpieczeństwa i co raz mniejszą inwazyjnością. Warto pamiętać, że im wcześniej zostanie zdiagnozowana zaćma, tym większa szansa na powodzenie leczenia.
Bibliografia:
1. Hashemi, H. i wsp.Global and regional prevalence of age-related cataract: a comprehensive systematic review and meta-analysis. Eye 34, 1357–1370;2020.
2.World Health Organization. Cataract. Dostęp online 24.03.2024.
3. Jaworska Iwona i Wrońska Irena.Jakość życia pacjentów z zaćmą = The quality of life of patients with cataracts. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(3):229-246.
4. Barbara Iwaszkiewicz-Bilikiewicz. Zaćma (cataracta) Cataract. GERIATRIA 2008; 2: 252-254
5. Seredyka-Burduk, Małgorzatai wsp. Zaćma – problem starzejącego się społeczeństwa, cz. IV. Historia i współczesne metody operacji zaćmy. Optyka 2019;6,58—61.
