Zdarza się, że odczuwasz ból oczu, masz uczucie piasku pod powiekami i czujesz suchość oka? A może często pojawia się łzawienie oczu? Wspomniane objawy utrudniają Ci pracę przy komputerze? Nie lekceważ tych dolegliwości, mogą one oznaczać, że cierpisz na zespół suchego oka.
Zespół suchego oka — co to jest?
Zespół suchego oka (ZSO), tzw. suche oko, to wieloczynnikowa choroba powierzchni oka. Jest związana z zaburzeniami funkcji i składu filmu łzowego, potocznie określanego jako łzy. Wyróżnia się trzy postacie ZSO: postać związaną z niedoborem warstwy wodnej łez, postać związaną z nadmiernym parowaniem łez oraz postać mieszaną. Postać mieszana ZSO występuje najczęściej, w 40-50% przypadków.
Film łzowy na powierzchni oka
Film łzowy, czyli potocznie łzy, to cienka warstwa, która pokrywa powierzchnię oka. Pełni funkcję ochronną i optyczną. Odpowiada on też za odżywienie rogówki, czyli zewnętrznej, przezroczystej części oka. Film łzowy składa się z warstw: znajdującej się na powierzchni warstwy lipidowej - zapobiegającej parowaniu łez i zapewniającej gładką powierzchnię optyczną - oraz warstwy wodno-mucynowej - odpowiadającej za nawilżenie powierzchni oka i ochronę przeciw infekcjom. Film łzowy rozprowadzany jest na powierzchni oka, dzięki mruganiu. Rzadsze lub niepełne mruganie może powodować podsychanie rogówki. Niedobór lub nieprawidłowości w warstwach filmu łzowego wiążą się z występowaniem dolegliwości, które mogą być objawami zespołu suchego oka.
Objawy zespołu suchego oka
Objawy zespołu suchego oka mogą być różne. Do najczęstszych dolegliwości możemy zaliczyć suchość oka, ból oczu, uczucie piasku w oczach czy światłowstręt. Paradoksalnie jednym z objawów zespołu suchego oka może być łzawienie. Łzawienie, czyli nadmierna produkcja łez, w ZSO jest odpowiedzią na podrażnienie oka. Jednak mimo nadmiaru łez, oko jest nadal suche, gdyż nie spełniają one swojej funkcji (nie utrzymują się na powierzchni oka, nie zapewniają odpowiedniego nawilżenia). W zaawansowanym ZSO oczy mogą być zaczerwienione. Zaburzenia gładkości filmu łzowego na powierzchni oka mogą powodować zmiennie, nieostre widzenie. Warto wiedzieć, że objawy zespołu suchego oka zazwyczaj nasilają się w ciągu dnia i występują w obu oczach.
Objawy takie jak uczucie pieczenia, podrażnienia oczu czy łzawienie są niespecyficzne. Oznacza to, że nie wskazują jednoznacznie na daną chorobę, ale mogą się pojawić w przebiegu różnych chorób. Oprócz ZSO wspomniane objawy mogą świadczyć o występowaniu np. zapalenia brzegów powiek czy zapalenia spojówek. Dlatego w przypadku wystąpienia wymienionych dolegliwości należy udać się do okulisty, który właściwie zdiagnozuje chorobę i zaleci odpowiednie leczenie.
Przyczyny zespołu suchego oka
Do wystąpienia ZSO przyczynić się mogą schorzenia narządu wzroku, takie jak: dysfunkcja gruczołów Meiboma, skrzydlik czy zapalenie spojówek. Większe ryzyko rozwinięcia się zespołu suchego oka dotyczy kobiet, a także osób starszych. Inne czynniki ryzyka ZSO to: choroby tkanki łącznej, cukrzyca, trądzik różowaty, niedobór witaminy A czy zespół Sjögena. Na wystąpienie objawów zespołu suchego oka może wpływać noszenie soczewek kontaktowych, długotrwała, kilkugodzinna praca przed ekranem komputera i niesprzyjające warunki środowiskowe, np. klimatyzacja i niska wilgotność powietrza czy dym tytoniowy. Również niektóre leki mogą zaburzać produkcję łez (m.in. niektóre leki na nadciśnienie, leki przeciwjaskrowe czy hormonalne).
Jak zapobiegać rozwojowi ZSO?
Rozwojowi wielu chorób oczu można próbować zapobiec lub spowolnić ich rozwój, dlatego chroń swoje oczy przed wpływem niekorzystnych czynników środowiska. Na niektóre przyczyny zwiększające ryzyko wystąpienia zespołu suchego oka, np. płeć czy wiek, nie mamy wpływu. Jednak inne czynniki ryzyka, np. długotrwałe wpatrywanie się w ekran, możemy zminimalizować. Nie mamy jednak pewności czy ochroni nas to przed ZSO, warto jednak podjąć działania profilaktyczne, które mogą złagodzić występujące dolegliwości.
W profilaktyce ZSO ważne jest:
- właściwe nawodnienie organizmu
- modyfikacja diety (dieta bogata w kwasy omega)
- ograniczenie czasu przed ekranem lub wprowadzenie przerw, w czasie których będziemy spoglądać w dal, rozluźniać oczy
- higiena brzegów powiek (np. przy użyciu odpowiednich chusteczek)
- pamiętanie o mruganiu, mruganie zapewnia rozprowadzenie łez na powierzchni oka (gdy wpatrujemy się w ekran częstość mrugania się zmniejsza)
- zadbanie o odpowiednią wilgotność powietrza, unikanie pomieszczeń klimatyzowanych
Leczenie zespołu suchego oka
Leczenie zespołu suchego oka zależy od rodzaju ZSO i stopnia jego zaawansowania. Jeśli pacjent zażywa leki, które mogą wpływać na wydzielanie łez, może być konieczna zmiana leku, na taki, który nie spowoduje suchości oczu. Podobnie w przypadku noszenia soczewek kontaktowych, potrzebna może być zmiana ich rodzaju (jeśli tak zaleci specjalista). Leczenie zespołu suchego oka to leczenie objawowe, mające na celu zmniejszenie uciążliwych dolegliwości oraz zapobieganie rozwojowi stanów zapalnych na powierzchni oka. Polega na uzupełnieniu niedoboru łez lub zahamowaniu ich odpływu - nie leczy to przyczyny ZSO. W początkowej fazie ZSO, oprócz działań profilaktycznych wymienionych we wcześniejszej części artykułu, stosuje się krople nawilżające bez konserwantów. Bardziej zaawansowana postać ZSO może wymagać stosowania maści do oczu, zatyczek do punktów łzowych czy termoterapii. W cięższych fazach, gdy objawy zespołu suchego oka są bardzo uciążliwe, wykorzystuje się doustne leki wspomagające wydzielanie łez, krople z surowicy, a nawet wykonuje się operacje (np. chirurgiczne zamknięcie punktów łzowych).
Nie bagatelizuj objawów zespołu suchego oka
Suche oczy czy zmęczone oczy to powszechnie występujące dolegliwości. Ich przyczyną może być wysiłek oczu wywołany długotrwałą pracą w niewielkiej odległości od komputera czy smartfona, nieprawidłowe mruganie czy zaburzenia akomodacji i widzenia obuocznego. Wspomniane dolegliwości są często lekceważone. Nie podejmujemy żadnych działań, które złagodziłyby pojawiające się objawy, albo sięgamy po pierwsze lepsze krople nawilżające. Nie jest to najlepsze rozwiązanie, ponieważ objawy towarzyszące zmęczeniu oczu można pomylić z objawami zespołu suchego oka. To schorzenie wymaga wdrożenia odpowiedniego postępowania i leczenia, gdyż może postępować, a symptomy nie ustąpią same z siebie. Nieleczony ZSO może przyczyniać się do uszkodzenia powierzchni oka i rozwoju stanu zapalnego.
Jeśli często odczuwasz suchość oka czy uczucie piasku w oczach, koniecznie udaj się na badanie okulistyczne. A jeśli nie zauważyłeś wspomnianych dolegliwości, to badaj wzrok regularnie, co najmniej raz na 1-2 lata.
Bibliografia
1. I. K. Garaszczuk, Zespół suchego oka – rekomendowany protokół diagnostyczny, Ophthatherapy – terapie w okulistyce, 2019, 22, 2, s: 86-92
2. A. Styszyński, Zespół suchego oka, Gazeta Optyka, 2013, 5: 44-46
3. M. Udziela, Suche oko. Łzawienie. w J. Szaflik, J. Izdebska i in., Okulistyka dla lekarzy rodzinnych, Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2019, s: 51-58
4. https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-and-vision-conditions/dry-eye?sso=y [dostęp 4.05.24 r.]
